Το Στάδιο

Γενική άποψη του Σταδίου από νοτιοανατολικά

Το στάδιο της Νεμέας, χωρητικότητας περίπου 40.000 θεατών, κατασκευάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος επιστροφής των Αγώνων στη Νεμέα περί το 335 π.Χ., σε απόσταση 400 μέτρων νοτιοανατολικά του Ναού του Διός.

Ο στίβος του, συνολικού μήκους 178 μ., πλαισιωνόταν από λίθινο αγωγό με λίθινες λεκάνες κατά διαστήματα, για τη συγκέντρωση νερού για πόση και διαβροχή του αγωνιστικού χώρου. Στη νότια πλευρά του υπάρχει η λίθινη αφετηρία. Οι αθλητές και οι κριτές, αφού προετοιμάζονταν σε ένα απλό ορθογώνιο κτίσμα (Αποδυτήριο) με εσωτερική κιονοστοιχία στα δυτικά, εισέρχονταν στο Στάδιο από λίθινη θολωτή δίοδο. Οι θεατές κάθονταν σε πρόχειρα βαθμιδωτά επίπεδα, λαξευμένα στο μαλακό πέτρωμα, ενώ λίθινα καθίσματα βρίσκονται σε δύο ή τρεις σειρές μεταξύ αφετηρίας και θολωτής διόδου, ίσως για τους προπονητές των αθλητών και/ή διακεκριμένους επισκέπτες.

Εδώ γίνονταν κάθε δύο χρόνια τα Νέμεα, πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του Οφέλτη και αφιερωμένοι στο Δία. Οι αγώνες περιελάμβαναν δρόμους των 200, 400 και 5000 μέτρων, πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο (μια πάλη ουσιαστικά χωρίς λαβές) και το κλασσικό πένταθλο (δρόμος 200 μ., ακοντισμός, δισκοβολία, άλμα εις μήκος και πάλη).

Το 271 π.Χ. οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος, και παρά τη μάταιη προσπάθεια του Άρατου να τους επαναφέρει στη Νεμέα το 235 π.Χ., τεκμηριώνεται ότι παρέμειναν στο Άργος για όλη την υπόλοιπη αρχαιότητα.

Θολωτή είσοδος

Το προσωπικό των αγώνων
(ελλανοδίκες, κήρυκας,
σαλπιγκτής και αφέτης),
προερχόμενο από το αποδυτήριο,
περιμένει να εισέλθει στο Στάδιο
μέσω της θολωτής Στοάς, κατά
την 1η Αναβίωση των Νεμέων
Αγώνων, 1996.

Η πρώτη τομή στο Στάδιο, με ένα καμπύλο τμήμα του λίθινου
υδραγωγείου σε πρώτο πλάνο και τμήμα της αφετηρίας στο βάθος,
από νότο, την τελευταία ημέρα των ανασκαφών του πρώτου έτους,
19 Ιουλίου 1974.

Χαράγματα πάνω στον τοίχο της Στοάς. Επάνω το ρήμα: ΝΙΚΩ!
Κάτω, εν μέρει κατεστραμμένο, το όνομα ενός αθλητή: ΤΕΛΕΣΤΑΣ,
ίσως ο νικητής της πάλης στην κατηγορία των παίδων περί το 340
π.Χ. στην Ολυμπία. Παρά την καλή γενική κατάσταση της Στοάς,
υπάρχει μια τάση απολέπισης των λίθων της οροφής και πτώσης
μικρών θραυσμάτων, που δημιουργούν κίνδυνο για τους επισκέπτες
και μακροπρόθεσμη απειλή για την ίδια τη Στοά.

Το Στάδιο ανασκάφηκε κατά τα έτη 1974-81 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας) υπό τη διεύθυνση του καθηγητή St. Miller.

Στις αρχές του καλοκαιριού του 1974, οπότε και ξεκίνησαν οι προσπάθειες ανεύρεσης του Σταδίου, ο καθηγητής μαζί με ομάδα φοιτητών και χρηματοδότηση από τις Η.Π.Α. προχώρησαν στη διάνοιξη μιάς τομής 10 μ. Χ 20 μ σε μια περιοχή όπου η μορφολογία του εδάφους έμοιαζε να ακολουθεί το σχήμα σταδίου. Παρόλες τις άκαρπες προσπάθειες κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, στις 19 Ιουλίου του 1974 (μια μέρα πριν την εισβολή στην Κύπρο), την τελευταία μέρα των ανασκαφών, βρέθηκε ένα λίθινο τμήμα της γραμμής εκκίνησης σε βάθος περίπου 7 μέτρων από τη διαμορφωμένη με επιχώσεις χρόνων επιφάνεια του εδάφους, που υποδείκνυε (προς μεγάλη συγκίνηση των αρχαιολόγων και των ντόπιων εργατών) ότι ένα στάδιο βρισκόταν σε αυτή τη στάθμη.

Σήμερα έχει γίνει μερική υποστύλωση της οροφής της εισόδου στο Στάδιο, μιας από τις παλαιότερες (ημικυκλικές) θόλους της Μεσογείου, που οι τοίχοι της φέρουν επιγραφές χαραγμένες από αρχαίους αθλητές την ώρα της αναμονής τους να αγωνιστούν.

Τον Ιούλιο του 2009 συντάχθηκε με δαπάνες του ΟΦΕΛΤΗ μελέτη ενίσχυσης, επισκευής και αποκατάστασης της θολωτής διόδου, η οποία, μετά σχετική έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου στις 21 Σεπτεμβρίου 2010, θα εφαρμοστεί το ταχύτερο δυνατόν, προκειμένου να προστατευθεί το μνημείο.

Συμμετέχοντες αθλητές, με τα γυμνά πόδια τους πάνω στην αρχαία
λίθινη αφετηρία, κατά τη διάρκεια Αναβίωσης Νεμέων Αγώνω, 2004.

Την 1η Ιουνίου του 1996 στο Στάδιο της Νεμέας αναβίωσαν για πρώτη φορά οι αθλητικοί αγώνες της αρχαιότητας, που τελούνταν προς τιμήν του Νεμείου Διός. Πεντακόσιοι «αθλητές», από 29 διαφορετικές χώρες, ηλικίας 12-88 ετών, φόρεσαν στο αποδυτήριο τον αρχαίο χιτώνα και περνώντας μέσα από την αρχαία Στοά μεταφέρθηκαν νοερά στην αρχαία Ελλάδα. Καθώς δε έτρεχαν γυμνόποδες κατά μήκος του αρχαίου σταδίου, κάτω από το βλέμμα 6.000 θεατών, ένωσαν τα ίχνη των πελμάτων τους με εκείνα αθλητών εποχής 2300 χρόνια πριν.

Η αναβίωση των Νεμέων, που πραγματοποιείται με ευθύνη του ομώνυμου Συλλόγου κάθε τέσσερα χρόνια θεωρείται πλέον παγκόσμια αθλητική γιορτή που επιχειρεί να αποκαταστήσει αυθεντικά τη σύνδεση του σήμερα με το αρχαίο ελληνικό αθλητικό ιδεώδες.

Η 2η σύγχρονη «Νεμεάδα» πραγματοποιήθηκε με επιτυχία το 2000, η 3η το 2004, η 4η το 2008, η δε 5η προγραμματίζεται για το καλοκαίρι του 2012. Ένα σύνολο περισσοτέρων από 3000 «αρχαίων αθλητών» από 45 διαφορετικές χώρες έχουν ήδη συμμετάσχει στους «νέους» Νέμεους Αγώνες.

Άποψη του αποδυτηρίου από την είσοδο της Στοάς,
με το ναό του Διός στο βάθος, αριστερά του κέντρου
και πίσω από το Ιερό Άλσος την Κυπαρισσιών.
Κατά την αναβίωση των Αγώνων, οι αρχαίοι κίονες
προστατεύονται με προσωρινή σκαλωσιά και μια
μεγάλη πάνινη σκηνή που καλύπτει όλο το χώρο.

Συμμετέχοντες στην Αναβίωση των Νεμέων
Αγώνων προετοιμάζονται στο αποδυτήριο για να
μεταμορφωθούν σε «αρχαίους Έλληνες αθλητές»,
2004.

Καθώς ο σύγχρονος
«αθλητής» βγαίνει από τη
θολωτή δίοδο στο στίβο,
νοιώθει σαν να έφθασε
πίσω στον 4ο π.Χ. αιώνα.